Wetenschappelijke onzin?

Als consument is het niet altijd makkelijk om te begrijpen welke gezondheidsadviezen echt wetenschappelijk bewezen zijn en welke adviezen (of zogenaamd ‘nieuwe inzichten’) volledig onzin zijn. Het ene tijdschrift vertelt dat groene thee het meest gezonde drankje ter wereld is, een ander tijdschrift vermeldt juist weer dat het kankerverwekkend is. Je wordt als consument werkelijk waar van hot naar her gestuurd, wat moet je nu nog geloven? Afgelopen week kwam ik weer eens zo’n artikel tegen dat claimt ‘een wondermiddel’ gevonden te hebben. Ik zie het artikel voorbij komen op Facebook, een artikel van Flair “Bewezen: Kurkuma is even effectief als sporten!”. Mag ik even heel hard lachen? Toch begrijp ik dat, als je geen wetenschappelijke achtergrond hebt en misschien stiekem op zoek bent naar ‘een makkelijke manier’ om gezond en fit te blijven, dit je als muziek in de oren klinkt. De opbouw van het artikel maakt alles heel aannemelijk en doet lijken alsof het om een gedegen wetenschappelijk onderzoek gaat. Ik ga je helaas toch even uit die droom helpen.

Wetenschappelijk onderzoek interpreteren

Ik ga je uitleggen hoe ik naar dit soort artikelen kijk en hoe ik mijn mening vorm over een wetenschappelijk onderzoek of wetenschappelijk artikel. Dit kan jou ook helpen om in de toekomst te begrijpen of een tijdschrift weer het zoveelste onzinartikel publiceert (in de meeste gevallen is dit helaas zo) of dat er toch iets interessants in staat. Ik pak het betreffende artikel er even bij. Allereerst wordt er gelijk met de term ‘wondermiddel’ gesmeten. Natuurlijk zijn er veel gezonde voedingsmiddelen, maar tot op heden is er nog geen wondermiddel gevonden. Een gevarieerd voedingspatroon, rijk aan micronutriënten (vitamines en mineralen) en vezels en arm aan bewerkte voedingsmiddelen helpt je om gezond en fit te zijn. Hierbij heeft niet één wondermiddel een bijzondere plaats in je voedingspatroon. Neem artikelen die claimen ‘een wondermiddel’ gevonden te hebben dus niet al te serieus.

De onderzoekspopulatie

Het onderzoek is uitgevoerd onder een groep van 32 vrouwen. Deze 32 vrouwen zijn ingedeeld in 3 groepen (een groep die dagelijks kurkuma eet, een groep die dagelijks aerobics doet en een groep die niets verandert), dus ongeveer 10 vrouwen per groep. Dit alleen is al een lachertje. Ik raak pas serieus geïnteresseerd in wetenschappelijke resultaten als er een groep van 1000 mensen heeft deelgenomen. Deze groepen zouden dan ‘blind’ gemixt moeten worden, wat inhoudt dat de wetenschapper de mensen niet zelf indeelt in groepen, dit gebeurt per loting. Hiermee wordt voorkomen dat er veel mensen met dezelfde eigenschappen of hetzelfde soort gedrag in één groep terecht komen. Onderzoek waarbij enkel 32 vrouwen hebben deelgenomen, kan je simpelweg niet serieus nemen. De groep is te klein om ‘toevalligheden’ uit te schakelen. De resultaten uit dit onderzoek zeggen helemaal niks.

De duur van het onderzoek

Dit onderzoek duurde 8 weken. Alles leuk en aardig met zo’n korte termijneffect, maar ik ben pas echt geïnteresseerd in lange termijneffecten. Wat doet kurkuma met je lijf over tientallen jaren? Zo zijn er ook vele onderzoeken die aantonen dat toegevoegde suikers geen problemen opleveren voor de gezondheid… over een periode van 6 weken. In zo’n kort tijdsbestek kan een doorsnee gezond mens geen diabetes ontwikkelen, maar reken maar dat als je kijkt over tientallen jaren dat de mensen die regelmatig toegevoegde suikers eten als het gaat om diabetes slechter uit de bus komen dan mensen die voornamelijk onbewerkte voeding eten. Het tijdsbestek van 8 weken zegt dus nog helemaal niks over hoe effectief kurkuma echt is.

Correctie van side factors

Gezondheid bestaat uit verschillende factoren en deze factoren hebben allemaal hun eigen invloed op de gezondheid van een individu. Dit maakt wetenschappelijk onderzoek naar voeding heel lastig. Stel dat iemand van nature meer beweegt, dan heeft dat al invloed op de resultaten van die persoon. Vandaar dat het bij onderzoek naar voeding ook zo belangrijk is dat er grote groepen mensen deelnemen aan zo’n onderzoek, dan worden eventuele ‘toevalligheden’ meer uitgeschakeld. Bij zo’n kleine groep als in het betreffende onderzoek, zou het zo maar kunnen dat er in de ‘kurkuma-groep’ mensen zaten die vanuit hun gewoontes al meer groenten en volkoren producten eten of meer bewegen. Dit beïnvloedt de resultaten.

Maar waar haal je als consument dan je informatie vandaan?

Om conclusies te trekken over bepaalde voedingsmiddelen, is het belangrijk om verschillende onderzoeken naast elkaar te leggen en hierbij de kwaliteit van de onderzoeken nauwkeurig onder de loep te nemen. Natuurlijk is dit iets wat je zelf niet ‘zomaar even’ doet. Als je geen wetenschappelijke opleiding op het gebied van gezondheid hebt gevolgd, is het ook nog eens ontzettend moeilijk om alle (para-)medische termen en vaktaal te begrijpen. Gelukkig zijn er wel plekken op het web waar je aan goede informatie kan komen. Zo doe ik namens Healthy Life LAB mijn best om goed onderbouwde informatie over voeding, beweging en mindset begrijpelijk te maken, zowel op Fitgirls.nl als op mijn eigen website. Natuurlijk kan je je informatie ook bij de grote instituten vandaan halen, zoals het het RIVM en de World Health Organisation. Neem dus niet alles wat je in tijdschriften, kranten en op het web leest voor waarheid aan. Blijf kritisch en zoek op de juiste plaatsen naar informatie! En wat betreft kurkuma: Het is een heel gezonde specerij, maar het is geen wondermiddel. Beweging heb je toch echt nodig!