Welke soorten eetstoornissen zijn er?

Toen ik het onderwerp van deze maand doorkreeg van de redactie van Fitgirls “expertise blog” leek het mij niet meer dan logisch de komende twee blogs te wijden aan het verschil tussen een eetprobleem en een eetstoornis. Dit is namelijk de meest voorkomende vraag die ik krijg tijdens mijn telefonisch spreekuur. De stap om hulp te zoeken, is vaak enorm. Schaamte en onzekerheid spelen hier een belangrijke rol in. In dit blog zal ik eerst uitleggen welke soorten eetproblemen er zijn. Ik hoop dat iedereen door middel van dit blog beter begrijpt wat de verschillen zijn en wanneer er sprake is van een eetprobleem. In Nederland gebruiken we momenteel de DSM-IV om diagnoses te stellen (een dikke handleiding met daarin alle psychische stoornissen die er bestaan). De DSM-IV erkent drie verschillende vormen eetstoornissen. Ik zal ze hieronder beschrijven en illustreren.

• Anorexia nervosa
• Boulimia nervosa
• Eetstoornis Niet Anderszins Omschreven

In Nederland heeft ongeveer één procent van de totale bevolking een eetstoornis. Alhoewel anorexia nervosa een van de bekendste eetstoornissen is, is het ook de minst voorkomende. Jaarlijks zijn er ongeveer 5500 mensen in Nederland met de diagnose Anorexia Nervosa.

Wanneer is er sprake van Anorexia Nervosa?

• ‘Weigeren om je lichaamsgewicht te handhaven op een voor jouw leeftijd en lengte normaal gewicht.' Als jouw normale gewicht rond een BMI van 20 ligt, en je wil koste wat het kost een lager gewicht behalen en behouden, voldoe je aan dit criterium.
• ‘Intense angst in gewicht toe te nemen, of dik te worden, terwijl er juist sprake is van ondergewicht.’ Er is sprake van ondergewicht wanneer je BMI lager is dan 18.
• ‘Verstoord lichaamsbeeld, ontkenning van de ernst van het huidige, lage gewicht, onevenredige invloed van lichaamsvorm en gewicht op zelfbeeld.’ Dit wil zeggen dat je jezelf als heel dik ziet, terwijl je eigenlijk ondergewicht hebt en dat je ontkent dat je gewicht veel te laag is. Ook laat je je zelfbeeld (dus hoe jij over jezelf denkt) heel erg beïnvloeden door je gewicht. Bijvoorbeeld “ik ben een waardeloos persoon omdat ik te dik ben.”
• Afwezigheid van minstens drie menstruatiecycli.

Om de diagnose Anorexia Nervosa te kunnen stellen moet iemand aan alle bovenstaande criteria voldoen. Wat veel mensen niet weten is dat meiden/vrouwen met anorexia ook eetbuien kunnen hebben. Binnen de DSM wordt er onderscheid gemaakt tussen het beperkende type (iemand die niet purgeert (laxeert of braakt) en geen eetbuien heeft en het type dat wel eetbuien heeft en purgeert.

Wanneer is er sprake van Boulimia Nervosa?

Boulimia Nervosa is een veel voorkomende eetstoornis, 22.300 vrouwen worden per jaar gediagnosticeerd met deze diagnose. De kenmerken van boulimia zijn:

• ‘Terugkerende periodes van eetbuien. De periodes worden gekarakteriseerd door het volgende: het binnen een beperkte tijd (bijvoorbeeld twee uur) eten van een hoeveelheid voedsel die beslist groter is, dan wat de meeste mensen in eenzelfde periode en onder dezelfde omstandigheden zouden eten. Tijdens de episode heeft men het gevoel de beheersing over het eten kwijt te zijn (bijvoorbeeld niet te kunnen stoppen met eten of niet te kunnen bepalen wat of hoeveel men eet).’

Je voldoet aan dit criterium als je dus regelmatig last hebt van eetbuien. Een eetbui is een periode van bijvoorbeeld twee uur, maar het kan ook korter of langer zijn. Hierin werk je een grote hoeveelheid eten naar binnen. Denk bijvoorbeeld aan een zak chips, gevolgd door een grote chocoladereep en een pak koekjes. De eetbuien kunnen verschillen in grote. Binnen mijn praktijk zie ik meiden die een eetbui hebben bestaande uit alleen een pak koekjes, maar ook meiden die hele broden op eten, een heel pak ijs, rauwe producten en nog veel meer. Het belangrijkste kenmerk van een eetbui is niet per se de grote van de eetbui, maar of je tijdens die eetbij het gevoel hebt dat je de controle verliest. Er zijn genoeg mensen die een pak koek opeten en misschien ook nog wel een zak chips, maar als die geen controle verlies ervaren (dus niet het gevoel hebben dat ze niet kunnen stoppen) dan is er geen sprake van een eetbui.

• ‘Je vertoont regelmatig inadequaat compensatoir gedrag om gewichtstoeneming te voorkomen, zoals zelfopgewekt braken; misbruik van laxantia, diuretica (plaspillen) of klysma’s of andere geneesmiddelen; vasten; of overmatige lichaamsbeweging.’ Dit wil dus zeggen dat je regelmatig compenseert in de vorm van laxeren, braken, klysma’s, vasten (dus niet eten) of enorm veel bewegen, met als doel gewichtstoename te voorkomen. In de meeste gevallen betekent dit dat je dagen hebt met eetbuien opgevolgd met dagen dat je niet eet, of dagen met eetbuien opgevolgd door episodes van braken en laxeren.
• De eetbuien en de compensatie gedragingen komen beide gemiddeld ten minste tweemaal per week gedurende drie maanden voor.
• ‘Het oordeel over zichzelf wordt in onevenredige mate beïnvloed door de lichaamsvorm en het lichaamsgewicht.’ Dit wil zeggen dat hoe je over jezelf denkt als persoon, in grote mate wordt beïnvloed door je gewicht en je lijf. Dus bijvoorbeeld: “ik ben een slecht persoon omdat ik te dik ben.”

Types Boulimia Nervosa

Ook bij Boulimia Nervosa zijn er twee types te onderscheiden:

• Purgerende type: ‘tijdens de huidige episode van boulimia nervosa is de betrokkene geregeld bezig met zelfopgewekt braken of het misbruik van laxantia, diuretica of klysma’s.’
• Niet-purgerende type: ‘tijdens de huidige episode van boulimia nervosa heeft betrokkene andere inadequate compensatoire gedragingen getoond, zoals vasten of overmatige lichaamsbeweging, maar is niet geregeld bezig met zelfopgewekt braken of het misbruik van laxantia, diuretica of klysma’s.’ Dus ook als je niet braakt of laxeert, maar je wel regelmatig dagen niet of heel weinig eet of je heel intensief sport om de eetbuien te compenseren, kan er sprake zijn van boulimia nervosa.

Eetstoornis Niet Anderszins Omschreven

Alle resterende cliënten met een eetstoornis, maar die niet exact voldoen aan de diagnose Anorexia Nervosa of Boulimia Nervosa vallen onder deze categorie. Ook de cliënten met (morbide) obesitas en een eetstoornis vallen in deze categorie. De reden waarom een groot deel van de cliënten in deze categorie vallen, is omdat je echt aan alle criteria moet voldoen om een de diagnose Anorexia of Boulimia te krijgen. Als je dus aan alle criteria van anorexia voldoet, maar je gewicht is nog normaal, of je menstrueert nog, dan val je toch onder de categorie NAO.

Types Eetstoornis Niet Anderszins Omschreven (NAO)

Er zijn een aantal eetstoornissen die sowieso onder deze categorie vallen:

• Atypische anorexia: hier is sprake van als je gewicht redelijk normaal is voor je lengte, je niet extreem afvalt maar je wel voldoet aan andere criteria die voor anorexia gelden (bijvoorbeeld: angst om aan te komen, sterk negatief zelfbeeld, geobsedeerd door eten en gewicht).
• Boulimia nervosa met lage frequentie/beperkte duur: je voldoet wel aan de kenmerken van boulimia, maar je hebt bijvoorbeeld tussendoor ook periodes dat je er geen last van hebt of je eetbuien en compensatiegedrag komen minder vaak voor dan één keer per week of minder lang dan drie maanden.
• Purgeerstoornis: deze stoornis lijkt wel wat op boulimia, maar bij purgeerstoornis heb je geen eetbuien. Wel probeer je je gewicht of je figuur te beïnvloeden door te braken of door laxeermiddelen, plaspillen of andere medicijnen te gebruiken.
• Nachtelijk eetsyndroom: bij deze stoornis eet je na het avondeten nog grote hoeveelheden eten of ga je ’s nachts je bed uit om nog grote hoeveelheden te eten.

Heb je naar aanleiding van dit blog nog vragen, stuur mij dan gerust een mailtje, ik beantwoord je vragen graag.

Referenties:

American Psychiatric Association: Beknopte handleiding bij de Diagnostische criteria van de DSM-IV (2000) richtlijneneetstoornissen.nl vrijvaneetstoornis.nl