#4 Op weg naar herstel: Feeling fat

Wie kent het niet, je hebt een avondje zwaar getafeld en je hebt het gevoel dat je direct vijf kilo bent aangekomen. Bij het grootste deel van de vrouwen gaat dit gevoel vanzelf weer over. Bij vrouwen die kampen met een verstoord lichaamsbeeld of een eetstoornis werkt dit echter anders. Zij verwarren dikwijls het gevoel “dik” met het daadwerkelijk “dik zijn”. Zij voelen zich niet alleen dik, maar zij zijn ook echt overtuigd van het feit dat ze opeens dikker zijn geworden en laten zich meeslepen door dit gevoel. In plaats van te denken: morgen is dit gevoel weer voorbij, houdt het gevoel “feeling fat” hun volledig in hun greep. Zij zullen ervoor kiezen om na dat etentje nog een rondje te gaan hardlopen, een eetbui te hebben, de volgende dag helemaal niet meer te eten, of bijvoorbeeld te gaan braken. Ik werd geïnspireerd om te schrijven over het onderwerp "feeling fat", omdat ik mij de laatste maanden weer regelmatig ‘dik’ voel. Ik zeg weer, omdat dit gevoel lange tijd weg is geweest. Wat veel mensen niet weten is dat ik, naast dat ik werkzaam ben als psycholoog in een eetstoornis kliniek en een eigen coaching praktijk heb, ik ook ervaringsdeskundige ben. Toen ik ongeveer 23 jaar oud was, heb ik zelf een aantal jaren gekampt met een eetstoornis. Tijdens die periode was de belangrijkste, in standhoudende factor van mijn eetstoornis het gevoel “feeling fat”. Ik stond ermee op en ging ermee naar bed. Gelukkig ben ik inmiddels al een aantal jaren van mijn eetstoornis af, maar het gevoel van “feeling fat” steekt zo nu en dan toch weer de kop op. Zo ook nu, tijdens een, voor mij, kwetsbare periode. In januari ben ik geopereerd aan mijn rug en gedurende mijn huidige revalidatieperiode waarin ik nog weinig kan en veel thuis zit, merk ik dat ik niet alleen fysiek, maar ook psychisch kwetsbaarder ben dan normaal. Het voornaamste is om mij nu bewust te blijven van mijn kwetsbaarheden en te zorgen dat de gedachte -want feitelijk is het geen gevoel- "feeling fat" mij niet meer in zijn macht krijgt.

Theoretische achtergrond

Wat ik zeer verbazingwekkend vind, is dat er binnen de literatuur over eetstoornissen nauwelijks wordt geschreven over het fenomeen “feeling fat”, dit terwijl het een van de grootste, in standhoudende factoren is van alle vormen van eetstoornissen (zie illustratie 1). Professor Fairburn van de Oxford University is een van de koplopers op het gebied van eetstoornisbehandelingen en is een van de weinigen die wel literatuur heeft gepubliceerd over dit onderwerp. Dit heeft geleid tot diverse inzichten.

In een notendop

In een notendop komt het erop neer dat het gevoel “feeling fat”, wat officieel geen gevoel/emotie is, een misinterpretatie is van een andere gebeurtenis of emotie. Een van de eigenschappen van ‘feeling fat” is namelijk dat het erg fluctueert in tijd, het ene moment voel je je prima en het andere moment voel je je opeens dik. Soms verschilt dit gevoel per uur, soms per dag en soms per week. Aangezien gewicht over het algemeen niet zo snel fluctueert (je weegt niet om negen uur ‘s ochtends 60 kilo en een uur later opeens 65 kilo) moest er een andere verklaring zijn dan daadwerkelijke gewichtsverandering. Professor Fairburn ontdekte dat er drie categorieën triggers zijn die het gevoel “feeling fat” uitlokken:

1. Plotselinge bewustwording van je lichaam: Bijvoorbeeld als je heel erg zweet, als iemand plotseling tegen je aanloopt, als een broek strak zit of als iemand je een compliment geeft.
2. Een fysieke staat: zoals bijvoorbeeld een opgezette buik, vocht vasthouden, grieperig zijn of een kater hebben.
3. Emotionele staat: zoals bijvoorbeeld angstig, verdrietig of boos zijn.

Nu Professor Fairburn had ontdekt wat het fenomeen "feeling fat" veroorzaakt, kon er ook een effectieve interventie voor worden ontworpen. Het doel van de interventie: cliënten aanleren dat “feeling fat” slechts een misinterpretatie is van een andere situatie of emotie.

Hoe werkt deze interventie?

De gehele interventie toelichten gaat te ver om in dit blog te behandelen, maar hierbij een korte samenvatting. De belangrijkste stap in deze specifieke interventie van Professor Fairburn is bewustwording. Door je bewust te worden van de verschillende situaties of emoties die bij jou het gevoel “feeling fat” triggeren, leer je dat het slechts misinterpretaties zijn. Vervolgens is het de kunst om de oorspronkelijke trigger (de oorspronkelijke emotie of situatie) direct in de situatie zelf aan te pakken. Hierdoor zal je zien dat het gevoel van “feeling fat” vanzelf verdwijnt of in ieder geval aanzienlijk minder wordt. Persoonlijke illustratie: Afgelopen week voelde ik mij opeens ontzettend dik. Ik werd geheel overvallen door dit gevoel en kon het maar moeilijk loslaten. In mijn geval werd dit gevoel getriggerd toen ik mijn spijkerbroek aantrok (plotselinge bewustwording van mijn lichaam). Op het moment dat ik de broek aantrok voelde ik opeens heel duidelijk mijn broek tegen mijn buiklitteken aankomen (dit litteken heb ik overgehouden aan de rugoperatie). Doordat dit litteken nog zo gevoelig is en mijn buik nog heel erg opgezet is door de operatie (fysieke trigger), voelde ik mij ineens heel erg dik. Niet een beetje dik, maar echt enorm. Dit terwijl ik mij vijf minuten daarvoor nog prima voelde. In plaats van te denken “ik ben veel te dik dus ik sla de lunch maar even over" (oude eetstoornis gedachten), besloot ik de spijkerboek uit te doen en een loszittende broek aan te trekken, met als gevolg dat het gevoel van “feeling fat” verdween. Wat ik mijzelf heb geleerd en wat ik ook mijn cliënten leer, is om iedere keer als het gevoel “feeling fat” naar boven komt, de situatie te analyseren. In het begin kost dit veel tijd, maar naar verloop van tijd word je daar steeds handiger in. Door de situatie direct te analyseren word je je direct bewust van jouw triggers en kun je ze ook direct aanpakken (in mijn geval de spijkerbroek vervangen door een loszittende broek). Het is belangrijk om je te realiseren dat als je gevoelig bent voor het gevoel “feeling fat” dit gevoel nooit helemaal uit je leven zal verdwijnen. In kwetsbare situaties zal je zien dat het weer de kop op kan steken, maar je kunt wel leren hoe het jouw gedrag niet meer op een negatieve of destructieve manier hoeft te beïnvloeden.

Tot slot

Herken jij je in het bovenstaande, ervaar je zelf veel last van het gevoel “feeling fat” en heb je het gevoel dat dit ook daadwerkelijk je gedrag op een negatieve of destructieve manier beïnvloedt, dan is het het overwegen waard hier hulp voor te zoeken. Al klinkt het bovenstaande wellicht vrij eenvoudig, het leren herkennen van je triggers is echt een moeilijke klus. Zeker als je er midden in zit. Een psycholoog of coach kan jou hierbij helpen. REFERENTIE Fairburn, C.G. (2008), Cognitive Behavior Therapy and Eating Disorders